рд╕ीрдзे рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдкрд░ рдЬाрдПं

рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ूрдЪрдиा: рдЕрдм рд╣рдо hamarauniverse.com рдкрд░ рд╢िрдл्рдЯ рд╣ो рдЧрдП рд╣ैं!

ЁЯУв рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ूрдЪрдиा: рдЕрдм рд╣рдо hamarauniverse.com рдкрд░ рд╢िрдл्рдЯ рд╣ो рдЧрдП рд╣ैं! ЁЯММ   рдк्рд░िрдп рдкाрдардХों , рд╣рдоें рдпрд╣ рдмрддाрддे рд╣ुрдП рдЕрдд्рдпंрдд рд╣рд░्рд╖ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै рдХि   Hamara Universe   рдЕрдм рдПрдХ рдирдП рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдкрддे рдкрд░ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рд╣рдоाрд░ी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ   hamarauniverse.in   рдХो рдЕрдм   hamarauniverse.com   рдкрд░ рд╕्рдеाрдиांрддрд░िрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣рдоाрд░ी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ , рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рдФрд░ рдпूрдЬ़рд░ - рдл्рд░ेंрдбрд▓ी рдмрдиाрдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।   ЁЯФД рдХ्рдпों рдХिрдпा рдЧрдпा рдбोрдоेрди рдиाрдо рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ ? .com рдбोрдоेрди   рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рд╕्рдЯैंрдбрд░्рдб рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рд╣рдоें рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиाрдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░ेрдЧा। рдЗрд╕рд╕े рд╣рдоाрд░े рдкाрдардХों рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рд╡िрд╢्рд╡рд╕рдиीрдп рдЕрдиुрднрд╡ рдоिрд▓ेрдЧा। SEO рдФрд░ рдм्рд░ांрдбिंрдЧ рдХे рд▓िрд╣ाрдЬ़ рд╕े рдпрд╣ рдПрдХ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдХрджрдо рд╣ै।   ЁЯФЧ рдирдИ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдкрд░ рдХ्рдпा рдоिрд▓ेрдЧा ? рд╣рдоाрд░ी рд╕рднी рдкुрд░ाрдиी рдкोрд╕्рдЯ्рд╕ , рдЬाрдирдХाрд░ी , рдФрд░ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕ рд╕े рдЬुрдб़े рд░рд╣рд╕्рдпों рдХा рдЦрдЬाрди...

ЁЯММ рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕: рдХ्рдпा рд╣рдоाрд░े рдЬैрд╕े рдФрд░ рднी рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╣ैं?

ЁЯММ рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕: рдХ्рдпा рд╣рдоाрд░े рдЬैрд╕े рдФрд░ рднी рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╣ैं? рдПрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдФрд░ рдХрд▓्рдкрдиाрдд्рдордХ рдЦोрдЬ

ЁЯФ╖ рднूрдоिрдХा (Introduction)

рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╡िрд╢ाрд▓рддा рдФрд░ рд░рд╣рд╕्рдпों рдХो рд╕рдордЭрдиा рдордиुрд╖्рдп рдХी рд╕рдмрд╕े рдкुрд░ाрдиी рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ाрдУं рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдЬрдм рд╣рдо рдЖрдХाрд╢ рдХी рдУрд░ рджेрдЦрддे рд╣ैं, рддो рдЕрдирдЧिрдирдд рддाрд░ों рдФрд░ рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧाрдУं рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдорди рдоें рдпрд╣ рд╕рд╡ाрд▓ рдЙрдарддा рд╣ै — рдХ्рдпा рд╣рдо рдЗрд╕ рдкूрд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдЕрдХेрд▓े рд╣ैं? рд▓ेрдХिрди рдПрдХ рдФрд░ рдмрдб़ा рдФрд░ рдЧрд╣рд░ा рд╕рд╡ाрд▓ рднी рд╣ै — рдХ्рдпा рдпрд╣ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╣ी рд╕рдм рдХुрдЫ рд╣ै? рдпा рдлिрд░ рдФрд░ рднी рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं?

рдпрд╣ी рд╡िрдЪाрд░ рд╣рдоें рд▓े рдЬाрддा рд╣ै "рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕" рдХी рдУрд░। рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдПрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡, рдЬिрдирдоें рд╕े рд╣рд░ рдПрдХ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХा рдЕрдкрдиा-рдЕрдкрдиा рдиिрдпрдо, рднौрддिрдХी, рдФрд░ рд╢ाрдпрдж рдЬीрд╡рди рдХे рд░ूрдк рднी рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХा рд╡िрдЪाрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рджрд░्рд╢рди рдФрд░ рдХрд▓्рдкрдиा — рддीрдиों рдХी рд╕ीрдоाрдУं рдХो рдЫूрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рдРрд╕ा рд╕िрдж्рдзांрдд рд╣ै рдЬो рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓, рдмिрдЧ рдмैंрдЧ, рдХ्рд╡ांрдЯрдо рднौрддिрдХी рдФрд░ рд╕्рдЯ्рд░िंрдЧ рде्рдпोрд░ी рдЬैрд╕े рдЧрд╣рд░े рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ुрдЖ рд╣ै।



Visual representation of multiverse theory showing multiple universes existing simultaneously with different physical laws
рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХी рдПрдХ рдХрд▓ाрдд्рдордХ рдХрд▓्рдкрдиा – рдПрдХ рд╕ैрдж्рдзांрддिрдХ рдзाрд░рдгा рдЬिрд╕рдоें рдХрдИ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдПрдХ рд╕ाрде рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рд╣ैं, рдФрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХे рдЕрдкрдиे рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╕рдордп, рд╕्рдеाрди рдФрд░ рднौрддिрдХी рдХे рдиिрдпрдо рд╣ैं।



ЁЯФ╖ рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХा рдЕрд░्рде рдХ्рдпा рд╣ै? (What is the Multiverse?)

рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ (Multiverse) рдПрдХ рдРрд╕ी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдпрд╣ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░ा рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЕрдХेрд▓ा рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдРрд╕े рдХрдИ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рд╣ैं рдЬो рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдЕрд▓рдЧ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं।

ЁЯСЙ рд╕рд░рд▓ рд╢рдм्рджों рдоें:

рдЬैрд╕े рд╣рдоाрд░ी рдкृрде्рд╡ी рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдФрд░ рдЧ्рд░рд╣ рд╣ैं, рд╡ैрд╕े рд╣ी рд╣рдоाрд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рднी рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдЗрди рдЕрди्рдп рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рдХो "рдкैрд░рд▓рд▓ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕", "рдСрд▓्рдЯрд░рдиेрдЯ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕", рдпा "рдмрдмрд▓ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕" рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।

рдХुрдЫ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдпे рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рдмрдЧрд▓ рдоें рдоौрдЬूрдж рд╣ैं, рдкрд░ рд╣рдо рдЙрди्рд╣ें рджेрдЦ рдпा рдорд╣рд╕ूрд╕ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рд╣рдоाрд░ी рднौрддिрдХ рд╕ीрдоाрдУं рд╕े рдмाрд╣рд░ рд╣ैं।

рдХुрдЫ рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рдоें рднौрддिрдХी рдХे рдиिрдпрдо рдЕрд▓рдЧ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं — рдЬैрд╕े рдЧुрд░ुрдд्рд╡ рдмрд▓ рдмрд╣ुрдд рдЬ़्рдпाрджा рд╣ो, рдк्рд░рдХाрд╢ рдХी рдЧрддि рдХрдо рд╣ो, рдпा рд╕рдордп рдХा рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдЕрд▓рдЧ рд╣ो।

рдХुрдЫ рде्рдпोрд░ीрдЬ़ рдпрд╣ рднी рдоाрдирддी рд╣ैं рдХि рд╣рд░ рдмाрд░ рдЬрдм рд╣рдо рдХोрдИ рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрддे рд╣ैं, рдПрдХ рдирдпा рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЬрди्рдо рд▓ेрддा рд╣ै — рдЬрд╣ाँ рд╣рдордиे рдХोрдИ рджूрд╕рд░ा рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪुрдиा рд╣ो। рдЗрд╕ рд╡िрдЪाрд░ рдХो рдХрд╣рддे рд╣ैं:


ЁЯФ╖ рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ (Types of Multiverse Theories)

рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдиे рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕рдХे рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдмрддाрдП рд╣ैं। рдЖрдЗрдП, рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рдЪाрд░ рдк्рд░рдХाрд░ों рдкрд░ рдирдЬ़рд░ рдбाрд▓рддे рд╣ैं:

1. Level I Multiverse – рдЕрдиंрдд рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░

рдЗрд╕ рде्рдпोрд░ी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╣рдоाрд░ा рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЗрддрдиा рд╡िрд╢ाрд▓ рд╣ै рдХि рдХрд╣ीं рди рдХрд╣ीं рд╣рдоाрд░े рдЬैрд╕े рд╣ी рдЧ्рд░рд╣, рд▓ोрдЧ рдФрд░ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рджोрдмाрд░ा рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ैं।
рдХ्рдпोंрдХि рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЕрдиंрдд рд╣ै, рдЗрд╕ рдмाрдд рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдоें рд╣рд░ рд╕ंрднрд╡ рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдХрд╣ीं рди рдХрд╣ीं рдШрдЯ рд░рд╣ी рд╣ो।

2. Level II Multiverse – рд╡िрднिрди्рди рднौрддिрдХ рдиिрдпрдоों рд╡ाрд▓े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб

рдЗрд╕ рд╕िрдж्рдзांрдд рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╣рдоाрд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рдмाрд╣рд░ рдФрд░ рднी рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рднौрддिрдХ рдиिрдпрдо (рдЬैрд╕े рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг, рд╕рдордп, рдк्рд░рдХाрд╢ рдХी рдЧрддि рдЖрджि) рд╣рдоाрд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣ैं।

рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ "рдЗрди्рдл्рд▓ेрд╢рди рде्рдпोрд░ी" рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдмिрдЧ рдмैंрдЧ рдХे рд╕рдордп рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдиे рдЕрдирдЧिрдирдд “рдмрдмрд▓ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕” рдмрдиाрдП।

3. Level III Multiverse – рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕

рдпрд╣ рде्рдпोрд░ी рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि рдЬрдм рднी рдХोрдИ рдШрдЯрдиा рдШрдЯрддी рд╣ै, рддो рд╣рд░ рд╕ंрднрд╡ рдкрд░िрдгाрдо рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЕрд▓рдЧ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдмрдирддा рд╣ै।
рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП: рдпрджि рдЖрдкрдиे рдХॉрдлी рдкीрдиे рдХा рдФрд░ рди рдкीрдиे рдХा рд╡िрдХрд▓्рдк рд╕ोрдЪा, рддो рджोрдиों рд╣ी рдкрд░िрдгाрдоों рдХे рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдЗрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं – Many Worlds Interpretation (MWI) of Quantum Mechanics.

4. Level IV Multiverse – рдЧрдгिрддीрдп рдм्рд░рд╣्рдоांрдб

рдЗрд╕ рде्рдпोрд░ी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╣рд░ рдЧрдгिрддीрдп рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрднрд╡ рд╕ंрд░рдЪрдиा рдПрдХ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рд╣ै।
рдпाрдиि рд╣рд░ рд╡рд╣ рдЪीрдЬ़ рдЬो рдЧрдгिрдд рдоें рд╕ंрднрд╡ рд╣ै, рдХрд╣ीं рди рдХрд╣ीं рдПрдХ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд░ूрдк рдоें рдоौрдЬूрдж рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।


ЁЯФ╖ рдХ्рд╡ांрдЯрдо рднौрддिрдХी рдФрд░ рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХा рд╕ंрдмंрдз (Quantum Physics & Multiverse)

рдХ्рд╡ांрдЯрдо рднौрддिрдХी — рдЬो рдкрд░рдоाрдгुрдУं рдФрд░ рдХрдгों рдХे рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХो рд╕рдордЭाрддी рд╣ै — рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХी рдзाрд░рдгा рдХे рд╕рдмрд╕े рдордЬрдмूрдд рдЖрдзाрд░ों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै।

ЁЯФ╣ рдХ्рд╡ांрдЯрдо рде्рдпोрд░ी рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि рдЬрдм рддрдХ рдЖрдк рдХिрд╕ी рдХрдг рдХो рдоाрдкрддे рдирд╣ीं, рддрдм рддрдХ рд╡рд╣ рдХрдИ рдЕрд╡рд╕्рдеाрдУं рдоें рдПрдХ рд╕ाрде рдоौрдЬूрдж рд╣ोрддा рд╣ै।
ЁЯФ╣ рдЗрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं – Superposition
ЁЯФ╣ рдЬрдм рдЖрдк рдоाрдкрддे рд╣ैं, рддो рд╡рд╣ рдПрдХ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें “collapse” рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।

Many Worlds Theory рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि рдЬрдм рдпрд╣ collapse рд╣ोрддा рд╣ै, рддрдм рд╣рд░ рд╕ंрднाрд╡िрдд рд╕्рдеिрддि рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдирдпा рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдмрдирддा рд╣ै।

рдЙрджाрд╣рд░рдг:

·         рдпрджि рдПрдХ рдХрдг рджाрдПं рдФрд░ рдмाрдПं рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рддो рджोрдиों рд╣ी рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рд╕ुрдирдиे рдоें рдЬिрддрдиा рдЕрдж्рднुрдд рд╣ै, рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдоें рдЙрддрдиा рд╣ी рдЧंрднीрд░рддा рд╕े рд▓िрдпा рдЬाрддा рд╣ै।


ЁЯФ╖ рдХ्рдпा рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХे рдХोрдИ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕ंрдХेрдд рд╣ैं? (Scientific Evidence for Multiverse?)

рдЕрдм рддрдХ рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рд╕िрдж्рдзांрддों (theories) рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдХुрдЫ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕ंрдХेрдд рдРрд╕े рд╣ैं, рдЬो рдЗрд╕рдХी рдУрд░ рдЗрд╢ाрд░ा рдХрд░рддे рд╣ैं:

1. рдХॉрд╕्рдоिрдХ рдоाрдЗрдХ्рд░ोрд╡ेрд╡ рдмैрдХрдЧ्рд░ाрдЙंрдб (CMB)

CMB рд╣рдоाрд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рдЖрд░ंрднिрдХ рд╕рдордп рдХी "рдЧूंрдЬ" рд╣ै। рдХुрдЫ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдЗрд╕рдоें рдкाрдП рдЧрдП "рд╕рд░्рдХुрд▓рд░ рдкैрдЯрд░्рди्рд╕" рдЗрд╕ рдмाрдд рдХे рд╕ंрдХेрдд рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рд╣рдоाрд░ा рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рджूрд╕рд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рд╕े рдЯрдХрд░ाрдпा рд╣ो।

2. рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓्рд╕ рдФрд░ рд╣ॉрдХिंрдЧ рд░ेрдбिрдПрд╢рди

рдХुрдЫ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓्рд╕ рд╕े рдиिрдХрд▓рдиे рд╡ाрд▓ा рд░ेрдбिрдПрд╢рди рд╣рдоें рджूрд╕рд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджे рд╕рдХрддा рд╣ै।

3. рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी

рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдХा рд░рд╣рд╕्рдп рдЕрдм рддрдХ рд╣рд▓ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдХुрдЫ рд╕िрдж्рдзांрдд рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рдкрджाрд░्рде рджूрд╕рд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рдХा рд╕ंрдХेрдд рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।


ЁЯФ╢ рдХ्рд╡ांрдЯрдо рде्рдпोрд░ी рдоें "рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं" рдХी рднूрдоिрдХा:

рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдпांрдд्рд░िрдХी (Quantum Mechanics) рдпрд╣ рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХा рдоूрд▓рднूрдд рд╕्рддрд░ (рдЬैрд╕े рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрди, рдлोрдЯॉрди, рдЖрджि) рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдиिрд╢्рдЪिрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा — рдмрд▓्рдХि рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं (probabilities) рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ोрддा рд╣ै।

рдЕрдм рдпрджि рд╣рд░ рд╕ंрднाрд╡рдиा рдПрдХ рдЕрд▓рдЧ рдкрд░िрдгाрдо рджे рд╕рдХрддी рд╣ै, рддो рдХुрдЫ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि:

"рд╣рд░ рд╕ंрднाрд╡िрдд рдкрд░िрдгाрдо рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╣ोрддा рд╣ै — рд▓ेрдХिрди рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рдоें।"


ЁЯФ╢ рдЕрдм рдЗрд╕े рд░ोрдЬ़рдорд░्рд░ा рдХी рднाрд╖ा рдоें рд╕рдордЭिрдП:

рдоाрди рд▓ीрдЬिрдП: рдЖрдк рдСрдлिрд╕ рдоें рдмैрдаे рд╣ैं, рдФрд░ рд╕ोрдЪрддे рд╣ैं —"рдХ्рдпा рдоैं рдЖрдЬ рдХॉрдлी рдкीрдКँ рдпा рдирд╣ीं?"

рдЗрд╕ рдиिрд░्рдгрдп рдоें рджो рд╕ंрднाрд╡рдиाрдПँ рд╣ैं:

1.    рдЖрдк рдХॉрдлी рдкीрддे рд╣ैं

2.    рдЖрдк рдХॉрдлी рдирд╣ीं рдкीрддे

рдЕрдм Many Worlds Interpretation рдХрд╣рддा рд╣ै рдХि:

рдЖрдкрдХे рдЗрд╕ рдиिрд░्рдгрдп рдХे рджोрдиों рдкрд░िрдгाрдо рд╕рдЪрдоुрдЪ рд╣ोрддे рд╣ैं — рд▓ेрдХिрди рд╣рд░ рдПрдХ рдкрд░िрдгाрдо рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЕрд▓рдЧ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдмрдирддा рд╣ै।

·         рдПрдХ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЬрд╣ां рдЖрдкрдиे рдХॉрдлी рдкी рд▓ी

·         рджूрд╕рд░ा рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЬрд╣ां рдЖрдкрдиे рдирд╣ीं рдкी


ЁЯФ╢ рдЗрддрдиा рдЫोрдЯा рдлैрд╕рд▓ा рдХ्рдпों рдоाрдпрдиे рд░рдЦрддा рд╣ै?

рдХ्рдпोंрдХि рд╣рд░ рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдиिрд░्рдгрдп, рдЪाрд╣े рд╡ो рдХिрддрдиा рднी рдЫोрдЯा рд╣ो, рдПрдХ рдирдпा рд░ाрд╕्рддा рдЪुрди рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдЖрдкрдХा рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рднी рди्рдпूрд░ॉрди्рд╕ рдФрд░ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рд╕िрдЧ्рдирд▓ों рд╕े рдмрдиा рд╣ै, рдЬो рдХ्рд╡ांрдЯрдо рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं।
рдЗрд╕рд▓िрдП рдЖрдкрдХा рдиिрд░्рдгрдп рднी рдЙрди рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै। рдФрд░ рдпрджि рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╣рд░ рд╕ंрднрд╡ рд╡िрдХрд▓्рдк рдХो "рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдШрдЯिрдд" рдоाрдирддा рд╣ै, рддो рд╣рд░ рдиिрд░्рдгрдп — рдмрдб़ा рдпा рдЫोрдЯा — рдирдП рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рдмрдиाрддा рд╣ै


ЁЯФ╢ рдЗрд╕े рдРрд╕े рд╕рдордЭिрдП:

"рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рде्рдпोрд░ी рдпрд╣ рдирд╣ीं рдХрд╣рддी рдХि рдЪाрдп-рдХॉрдлी рд╕े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдмрдирддे рд╣ैं,
рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░े рд╣рд░ рдиिрд░्рдгрдп рдпा рдШрдЯрдиाрдХ्рд░рдо рдХी рд╣рд░ рд╕ंрднрд╡ рджिрд╢ा рдПрдХ рдирдП рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдШрдЯрддी рд╣ै

 

ЁЯФЪ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖:

·         рдЬрдм рдЖрдк рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪुрдирддे рд╣ैं (рдЬैрд╕े рдЪाрдп рдпा рдХॉрдлी), рдХ्рд╡ांрдЯрдо рд╕िрдж्рдзांрдд рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЖрдк рджोрдиों рд░ाрд╕्рддों рдкрд░ рдЪрд▓рддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рдоें

·         рдЗрд╕рд▓िрдП, рдпे рд╕िрдж्рдзांрдд рдХрд╣рддा рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░ा рд╣рд░ рдЫोрдЯा-рдмрдб़ा рдиिрд░्рдгрдп рдЕрдирдЧिрдирдд рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдЬрди्рдо рджेрддा рд╣ै।


рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдФрд░ рдЯाрдЗрдо рдЯ्рд░ैрд╡рд▓: рдХ्рдпा рд╣ै рдЧрд╣рд░ा рд╕ंрдмंрдз?

рдЯाрдЗрдо рдЯ्рд░ैрд╡рд▓ рдФрд░ рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рджो рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХрдеाрдУं рдХे рд╡िрд╖рдп рд▓рдЧрддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдЖрдзुрдиिрдХ рднौрддिрдХी рдоें рдЗрдирдХा рд╕ंрдмंрдз рдмेрд╣рдж рдЧрд╣рд░ा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХрдИ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि рдЯाрдЗрдо рдЯ्рд░ैрд╡рд▓, рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा, рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдЬैрд╕ी рдЕрджृрд╢्рдп рд╢рдХ्рддिрдпों рдХे рд╕ाрде рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।


ЁЯМА рдХ्рдпा рд╕рдордп рдоें рдпाрдд्рд░ा рдХрд░рдиा рдПрдХ рдирдП рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХो рдЬрди्рдо рджेрддा рд╣ै?

рдЬрдм рднी рдЖрдк рд╕рдордп рдоें рдкीрдЫे рдЬाрдПँ (рдпрджि рд╕ंрднрд╡ рд╣ो), рддो рдЖрдкрдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдП рдЧрдП рдХिрд╕ी рднी рдирдП рдиिрд░्рдгрдп рд╕े рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рджिрд╢ा рдмрджрд▓ рдЬाрдПрдЧी। рдЕрдм рдпрд╣ рднрд╡िрд╖्рдп рдЖрдкрдХे рдкрд╣рд▓े рд╡ाрд▓े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрдЧा।

рдЙрджाрд╣рд░рдг: рдоाрди рд▓ीрдЬिрдП рдЖрдк 2010 рдоें рд╡ाрдкрд╕ рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдкрдиे рджोрд╕्рдд рдХो рдиौрдХрд░ी рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджेрддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рд╡рд╣ рдЕрд░рдмрдкрддि рдмрди рдЬाрддा рд╣ै। рддो рдЖрдк рд╡рд░्рддрдоाрди рдХो рдмрджрд▓ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдПрдХ рдирдИ рд╕рдордпрд░ेрдЦा (Timeline) рдмрдирддी рд╣ै — рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рдПрдХ рдирдпा рдм्рд░рд╣्рдоांрдб (Universe)

рдЗрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं:

ЁЯзн Branching Multiverse Theory — рд╣рд░ рд╕рдордп рдпाрдд्рд░ा рдПрдХ рдирдИ рд╢ाрдЦा рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдмрдиाрддी рд╣ै।


ЁЯФБ рдЯाрдЗрдо рд▓ूрдк рдФрд░ рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕

рдХुрдЫ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХрд▓्рдкрдиाрдУं рдоें рдЯाрдЗрдо рд▓ूрдк рджिрдЦाрдП рдЧрдП рд╣ैं, рдЬैрд╕े:

·         Groundhog Day (рдоूрд╡ी),

·         рдпा Netflix рдХी Dark рд╕ीрд░ीрдЬ।

рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдмाрд░-рдмाрд░ рдПрдХ рд╣ी рдШрдЯрдиा рдХो рдЬीрддा рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рд╣рд░ рдмाрд░ рдЙрд╕рдХे рдиिрд░्рдгрдп рдмрджрд▓рддे рд╣ैं, рддो рд╣рд░ рдмाрд░ рдПрдХ рдирдпा рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдмрдирддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рдХि рд╕рдордп рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ рдХрд░рдиा рд╣ी рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХी рд░рдЪрдиा рдХा рдХाрд░рдг рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै।


ЁЯФн рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХे рдк्рд░рдХाрд░ (Recap)

рдЕрдм рддрдХ рдЖрдкрдиे рдЬाрдиा рдХि рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХी рдХрдИ рд╢्рд░ेрдгिрдпाँ рд╣ोрддी рд╣ैं:

Multiverse Type

рд╡िрд╡рд░рдг

ЁЯкР Level I

рд╣рдоाрд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ — рдкрд░ рд╣рдо рджेрдЦ рдирд╣ीं рд╕рдХрддे

ЁЯММ Level II

рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдиिрдпрдоों рд╡ाрд▓े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб

ЁЯФо Level III

рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдиिрд░्рдгрдп рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕

Level IV

рд╕рднी рд╕ंрднाрд╡िрдд рдЧрдгिрддीрдп рд╕ंрд░рдЪрдиाрдУं рдХे рдм्рд░рд╣्рдоांрдб

рдЗрдирдоें рд╕े Level III рдФрд░ IV рдоें рдЯाрдЗрдо рдЯ्рд░ैрд╡рд▓ рдФрд░ рд╡िрдХрд▓्рдкों рд╕े рдирдП рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।


ЁЯза рдХ्рдпा рд╣рдо рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХो рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕े рд╕ाрдмिрдд рдХрд░ рдкाрдПंрдЧे?

рдЖрдЬ рдХे рдпुрдЧ рдоें рддो рдирд╣ीं, рд▓ेрдХिрди рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै:

·         рдЧुрд░ुрдд्рд╡ीрдп рддрд░ंрдЧें рдПрдХ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╕े рджूрд╕рд░े рддрдХ рдЬाрдПं।

·         рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓्рд╕ рд╡рд░्рдорд╣ोрд▓ рдмрди рдЬाрдПं рдФрд░ рджो рдм्рд░рд╣्рдоांрдбों рдХो рдЬोрдб़ें।

·         рдпा рд╣рдо рд╕ुрдкрд░ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ों рдХी рдорджрдж рд╕े рд╕ंрднाрд╡िрдд рд╕рдордпрд░ेрдЦाрдУं рдХा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░ें।

NASA рдФрд░ CERN рдЬैрд╕ी рд╕ंрд╕्рдеाрдПं рд▓рдЧाрддाрд░ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХी рд╕ीрдоाрдУं рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं। рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рджрд╢рдХों рдоें рд╣рдоें рдФрд░ рдЪौंрдХाрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рдоाрдг рдоिрд▓ рд╕рдХрддे рд╣ैं।


ЁЯФЪ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рдХ्рдпा рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рд╣рдоाрд░ी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рд╣ै?

рдЖрдкрдХा рд╣рд░ рдиिрд░्рдгрдп, рд╣рд░ рд╕ोрдЪ, рд╣рд░ рдХ्рд░िрдпा — рдХिрд╕ी рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдПрдХ рдирдпा рд░ूрдк рд▓े рд╕рдХрддी рд╣ै।

рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рдХेрд╡рд▓ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХो рджेрдЦрдиे рдХा рдПрдХ рдирдпा рддрд░ीрдХा рд╣ै:

"рд╣рдо рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╕ंрднाрд╡िрдд рджुрдиिрдпा рдоें рд╣ैं — рдФрд░ рдЕрдирдЧिрдирдд рджुрдиिрдпा рд╣рдоाрд░े рд╡िрдХрд▓्рдкों рд╕े рдЬрди्рдо рд▓े рд░рд╣ी рд╣ैं।"

рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рде्рдпोрд░ी рдпрд╣ рд╕ाрдмिрдд рдирд╣ीं рдХрд░рддी рдХि рд╣рдо рдПрдХ рд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдм्рд░рд╣्рдоांрдб "рджेрдЦ" рд╕рдХрддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рджेрддी рд╣ै рдХि:

рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рд╣рдоाрд░ी рдХрд▓्рдкрдиा рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рд╡िрд╢ाрд▓, рдЬрдЯिрд▓ рдФрд░ рдЪрдордд्рдХाрд░ी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।

ЁЯСЙ рдЖрдкрдХे рдХ्рдпा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ैं? рдиीрдЪे рдХрдоेंрдЯ рдоें рдЬрд░ूрд░ рдмрддाрдПं।

 

рдЕрдХ्рд╕рд░ рдкूрдЫे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рд╢्рди (FAQ)

Q1: рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рд╡рд╣ рдзाрд░рдгा рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░ा рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЕрдХेрд▓ा рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдРрд╕े рдЕрдиेрдХ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं рдЬो рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рдЕрд▓рдЧ рдФрд░ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд╣ैं। рдпрд╣ рдПрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдФрд░ рд╕ैрдж्рдзांрддिрдХ рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै।

Q2: рдХ्рдпा рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХा рдХोрдИ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдк्рд░рдоाрдг рд╣ै?

рдЕрднी рддрдХ рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХा рдХोрдИ рдаोрд╕ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдк्рд░рдоाрдг рдирд╣ीं рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдХ्рд╡ांрдЯрдо рднौрддिрдХी, рдХॉрд╕्рдоोрд▓ॉрдЬी рдФрд░ рд╕्рдЯ्рд░िंрдЧ рде्рдпोрд░ी рдЬैрд╕ी рдЕрд╡рдзाрд░рдгाрдПं рдЗрд╕े рд╕рдорд░्рдерди рджेрддी рд╣ैं।

Q3: рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХिрддрдиे рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं?

рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХे рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं рдЬैрд╕े – рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕, рдХॉрд╕्рдоिрдХ рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕, рдФрд░ рдоैрдердоेрдЯिрдХрд▓ рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕। рдпे рд╕рднी рд╕िрдж्рдзांрддों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ैं।

Q4: рдХ्рдпा рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдкрд░ рдлिрд▓्рдоें рдФрд░ рдХрд▓्рдкрдиाрдПँ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ैं?

рд╣ाँ, Marvel рдФрд░ DC рдЬैрд╕ी рдХрдИ рд╕ाрдЗंрд╕-рдлिрдХ्рд╢рди рдл़िрд▓्рдоों рдФрд░ рдХॉрдоिрдХ्рд╕ рдиे рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдХी рдзाрд░рдгा рдХो рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдмрдиाрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд╕рдоाрдиांрддрд░ рджुрдиिрдпा, alternate versions рдФрд░ рдЯाрдЗрдорд▓ाрдЗрди рдХा рдЬिрдХ्рд░ рд╣ोрддा рд╣ै।

Q5: рдХ्рдпा рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдоें рд╣рдоाрд░े рдЬैрд╕े рд▓ोрдЧ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं?

рдпрд╣ рдХрд▓्рдкрдиाрдд्рдордХ рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрднрд╡ рд╣ै рдХि рдорд▓्рдЯीрд╡рд░्рд╕ рдоें рд╣рдоाрд░े рдЬैрд╕े рд╣ी alternate versions рдоौрдЬूрдж рд╣ों, рд▓ेрдХिрди рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдпрд╣ рдЕрдм рддрдХ рдПрдХ рд╡िрдЪाрд░ рдоाрдд्рд░ рд╣ै।

 

ЁЯФЧ Internal Links


·         рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдХ्рдпा рд╣ै?

·         рд╡्рд╣ाрдЗрдЯ рд╣ोрд▓ рдХ्рдпा рд╣ै?

·         рд╕рдордп рдпाрдд्рд░ा: рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдпा рдХрд▓्рдкрдиा


ЁЯМР External Links (Scientific Resources)

    ·  NASA: Multiverse and QuantumTheory

    ·  ScientificAmerican – Multiverse Explained

    ·  CERN– Time and Dimensions


рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ

рдЗрд╕ рдм्рд▓ॉрдЧ рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдкोрд╕्рдЯ

рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдлिрдЬिрдХ्рд╕ рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд░рд╣рд╕्рдп – Quantum Physics in Hindi

ЁЯММ рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдлिрдЬिрдХ्рд╕ рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб – рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд░рд╣рд╕्рдп ЁЯзк рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдлिрдЬिрдХ्рд╕ (Quantum Physics):   рдЬिрд╕े рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдпांрдд्рд░िрдХी ( Quantum Mechanics ) рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै, 20рд╡ीं рд╕рджी рдХी рд╕рдмрд╕े рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЕрд╡рдзाрд░рдгाрдУं рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдпрд╣ рд╕िрдж्рдзांрдд рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд╕рдмрд╕े рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдХрдг – рдЬैрд╕े рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрди, рдк्рд░ोрдЯॉрди, рди्рдпूрдЯ्рд░ॉрди рдФрд░ рдлोрдЯॉрди – рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдкрд░ंрдкрд░ाрдЧрдд рднौрддिрдХी рдХे рдиिрдпрдоों рд╕े рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЕрд▓рдЧ рдФрд░ рдЕрдЬीрдм рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдХ्рд╡ांрдЯрдо рд╕िрдж्рдзांрддों рд╕े рдЬुрдб़ा рдм्рд░рд╣्рдоांрдбीрдп рдЪिрдд्рд░рдг – рдЬрд╣ां рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдКрд░्рдЬा рдФрд░ рд░рд╣рд╕्рдп рдоिрд▓рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рд╣рдо рдЬाрдиेंрдЧे рдХि рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдлिрдЬिрдХ्рд╕ рдХ्рдпा рд╣ै, рдЗрд╕рдХे рдоूрд▓ рд╕िрдж्рдзांрдд рдХ्рдпा рд╣ैं, рдФрд░ рдпрд╣ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рдЧूрдв़ рдк्рд░рдХृрддि рдХो рдХैрд╕े рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рд╕ाрде рд╣ी рд╣рдо рджेрдЦेंрдЧे рдХि рдХैрд╕े рдпрд╣ рд╕िрдж्рдзांрдд рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों, рджाрд░्рд╢рдиिрдХों рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╡िрдЪाрд░рдХों рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। ЁЯМа рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдлिрдЬिрдХ्рд╕ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд: рдХ्рд▓ाрд╕िрдХрд▓ рднौрддिрдХी (Classical Physics) , рдЬिрд╕े рди्рдпूрдЯрдиिрдпрди рднौрддिрдХी рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдмрдб़ी рд╡рд╕्рддुрдУं рдФрд░ рдЙрдирдХे рдЧрддि рдиिрдпрдоों рдХो рд╕рдордЭाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдеी। рд▓ेрдХिрди рдЬрдм рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдиे рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдХрдгों рдкрд░ рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиा рд╢ुрд░ू рдХिрдпा, рддрдм рдЙрди्рд╣े...

рд╣рдоाрд░ी рдкृрде्рд╡ी рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдХिрддрдиी рдЫोрдЯी рд╣ै? – рд╕ाрдЗрдЬ рдХी рддुрд▓рдиा

рд╣рдоाрд░ी рдкृрде्рд╡ी рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдХिрддрдиी рдЫोрдЯी рд╣ै? – рд╕ाрдЗрдЬ рдХी рддुрд▓рдиा   ЁЯМН   ЁЯФн рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा: рд╣рдо рдХрд╣ाँ рдЦрдб़े рд╣ैं? рдХрднी рдЖрдкрдиे рдЖрдХाрд╢ рдХी рдУрд░ рджेрдЦा рд╣ै рдФрд░ рд╕ोрдЪा рд╣ै – "рд╣рдоाрд░ी рдкृрде्рд╡ी рдЗрд╕ рд╡िрд╢ाрд▓ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдХिрддрдиी рдмрдб़ी рдпा рдХिрддрдиी рдЫोрдЯी рд╣ोрдЧी?" рдпрд╣ी рд╕рд╡ाрд▓ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдФрд░ рдЦрдЧोрд▓рд╡िрджों рдХो рд╕рджिрдпों рд╕े рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рд╣рдо рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдкृрде्рд╡ी рдХी рд╕ाрдЗрдЬ рдХी рддुрд▓рдиा (Size Comparison) рдХрд░ेंрдЧे – рдЪंрдж्рд░рдоा, рд╕ूрд░्рдп, рдЧ्рд░рд╣ों, рддाрд░े, рдЧैрд▓ेрдХ्рд╕ी рдФрд░ рдкूрд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╕े। рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдкृрде्рд╡ी рдХी рд╕्рдеिрддि – рдПрдХ рджृрд╢्рдп рддुрд▓рдиा рдЬो рджिрдЦाрддी рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░ी рдкृрде्рд╡ी рдХिрддрдиी рдЫोрдЯी рд╣ै। ЁЯМР 1. рдкृрде्рд╡ी рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЖрдХाрд░ рдкृрде्рд╡ी рдХा рд╡्рдпाрд╕ : рд▓рдЧрднрдЧ 12,742 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдкृрде्рд╡ी рдХी рд╕рддрд╣ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ : рд▓рдЧрднрдЧ 510 рдоिрд▓िрдпрди рд╡рд░्рдЧ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди (Mass) : рд▓рдЧрднрдЧ 5.97 × 10² ⁴ рдХिрд▓ोрдЧ्рд░ाрдо рдпрд╣ рдПрдХ рдЗंрд╕ाрди рдХे рдирдЬрд░िрдП рд╕े рд╡िрд╢ाрд▓ рд▓рдЧрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдм्рд░рд╣्рдоांрдбीрдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ "рдзूрд▓ рдХा рдХрдг" рд╣ै। ЁЯМС 2. рдЪंрдж्рд░рдоा рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдкृрде्рд╡ी рдЪंрдж्рд░рдоा рдХा рд╡्рдпाрд╕: рд▓рдЧрднрдЧ 3,474 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдкृрде्рд╡ी рдЪंрдж्рд░рдоा рд╕े рд▓рдЧрднрдЧ 4 рдЧुрдиा рдмрдб़ी рд╣ै рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рднी ...

2035 рддрдХ рдЗंрд╕ाрди рдоंрдЧрд▓ рдкрд░? | 'The Martian' рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рд╕े рд╣рдХीрдХрдд рддрдХ рдХी рддैрдпाрд░ी!

рдХ्рдпा рдЗंрд╕ाрди 2035 рддрдХ рдоंрдЧрд▓ рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдкрд╣ुंрдЪ рдкाрдПंрдЧे?  The Martian Bet – рд╕рдкрдиा рдпा рд╕рдЪ? (Will Humans Land on Mars by 2035?) ЁЯФ┤ рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा (Introduction) “ 2035 рддрдХ рдЗंрд╕ाрди рдоंрдЧрд▓ рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдХрджрдо рд░рдЦेंрдЧे। ” — рдпे рднрд╡िрд╖्рдпрд╡ाрдгी рдЕрдм рд╕िрд░्рдл рд╕ाрдЗंрд╕-рдлिрдХ्рд╢рди рдлिрд▓्рдоों рдХी рдмाрдд рдирд╣ीं рд░рд╣ी। 2015 рдоें рд░िрд▓ीрдЬ़ рд╣ुрдИ рд╣ॉрд▓ीрд╡ुрдб рдлिрд▓्рдо The Martian рдиे рдЗрд╕ рд╕ोрдЪ рдХो рдФрд░ рдЧрд╣рд░ाрдИ рджी। рдлिрд▓्рдо рдоें, NASA рдХा рдПрдХ рдоिрд╢рди 2035 рдоें рдоंрдЧрд▓ рдкрд░ рднेрдЬा рдЬाрддा рд╣ै, рдФрд░ рдПрдХ рдПрд╕्рдЯ्рд░ोрдиॉрдЯ рдХे рдлंрд╕рдиे рдХी рдХрд╣ाрдиी рджिрдЦाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рддрдм рдпे рдПрдХ рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рд╕ोрдЪ рдеी। рд▓ेрдХिрди рдЕрдм 2025 рдЪрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै, рдФрд░ рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рд╕िрд░्рдл 10 рд╕ाрд▓ рдмрдЪे рд╣ैं । рд╕рд╡ाрд▓ рдпे рд╣ै: рдХ्рдпा рд╣рдо рд╡ाрдХрдИ рдЕрдЧрд▓े рджрд╢рдХ рдоें рдоंрдЧрд▓ рддрдХ рдЗंрд╕ाрди рднेрдЬ рдкाрдПंрдЧे? 2035 рддрдХ рдоंрдЧрд▓ рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдЗंрд╕ाрди рднेрдЬрдиे рдХी рддैрдпाрд░ी — рдХ्рдпा рд╡िрдЬ्рдЮाрди 'The Martian' рдлिрд▓्рдо рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдХो рд╕ाрдХाрд░ рдХрд░ рдкाрдПрдЧा? рдЖрдЬ рджुрдиिрдпा рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рд╕्рдкेрд╕ рдПрдЬेंрд╕िрдпाँ рдФрд░ рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдХंрдкрдиिрдпाँ рдЗрд╕ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдкрд░ рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं — NASA, SpaceX, рдЪीрди рдХी CNSA, рдпूрд░ोрдкीрдп рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдПрдЬेंрд╕ी (ESA), рдФрд░ рдХрдИ рдЕрди्рдп। рд▓ेрдХिрди рддрдХрдиीрдХी рдмाрдзाрдПँ, рд╡िрдд्рддीрдп рдЪुрдиौрддिрдпाँ, рдФрд░ рдоाрдирд╡ीрдп рдЬोрдЦिрдо рдЗрд╕ рд╕рдкрдиे рдХो рдХрдаिрди рдмрдиा рд░рд╣े рд╣ैं। рддो рдЖрдЗрдП рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рд╕рдордЭрддे рд╣ैं рдХि рдЗंрд╕ाрди рдХा рдоंрдЧрд▓ рддрдХ рдкрд╣ु...

рдЬेрдо्рд╕ рд╡ेрдм рдЯेрд▓ीрд╕्рдХोрдк рдХ्рдпा рд╣ै? рдХिрддрдиी рджूрд░ी рддрдХ рджेрдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै? /James Webb Space Telescope

ЁЯУ╖   рдЬेрдо्рд╕ рд╡ेрдм рдЯेрд▓ीрд╕्рдХोрдк рдХ्рдпा рд╣ै ? рдХिрддрдиी рджूрд░ी рддрдХ рджेрдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै ? рдФрд░ рдЗрд╕рдиे рдХ्рдпा рдЦोрдЬा рд╣ै ?      James Webb Space Telescope  (JWST), NASA рдХा рдЕрдм рддрдХ рдХा рд╕рдмрд╕े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдЯेрд▓ीрд╕्рдХोрдк рд╣ै। рдЗрд╕े 25 рджिрд╕ंрдмрд░ 2021 рдХो рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рдФрд░ рдпрд╣ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╕рдмрд╕े рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд░ोрд╢рдиी рдХो рджेрдЦрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ै। ЁЯСЙ   NASA  рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ , рдпрд╣ рдЯेрд▓ीрд╕्рдХोрдк 13.6 рдЕрд░рдм рдк्рд░рдХाрд╢рд╡рд░्рд╖ рджूрд░ рдХी рд░ोрд╢рдиी рддрдХ рджेрдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै — рдпाрдиी рд▓рдЧрднрдЧ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХे рд╕рдордп рддрдХ। рдпрд╣ рдЪिрдд्рд░ James Webb Telescope рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдЖрдзाрд░िрдд рдк्рд░рд╕्рддुрддि рд╣ै, рдЬो рдЗрд╕े рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ुрдП рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै। Image Credit: NASA рдЗрд╕े  NASA, ESA (European Space Agency)  рдФрд░  CSA (Canadian Space Agency)  рдиे рдоिрд▓рдХрд░ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рдЧрд╣рд░ाрдЗрдпों рдоें рдЭांрдХрдиा, рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиा, рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧाрдУं рдФрд░ рддाрд░ों рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдП рдЕрдиुрдХूрд▓ рдЧ्рд░рд╣ों рдХी рдЦोрдЬ рдХрд░рдиा рд╣ै। ЁЯЫ░ ️ рдЬेрдо्рд╕ рд╡ेрдм рдЯेрд▓ीрд╕्рдХोрдк рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ : рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╡िрд╡рд░рдг рдиाрдо ...

рд╣ॉрдХिंрдЧ рд╡िрдХिрд░рдг рдХा рд╡िрдЬ्рдЮाрди। рдХ्рдпा рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рддांрдд्рд░िрдХ рд╢рдХ्рддि рд╣ैं? рдЬाрдиिрдП

ЁЯММ   рд╣ॉрдХिंрдЧ рд╡िрдХिрд░рдг рдХा рд░рд╣рд╕्рдп ।   рдХ्рдпा рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдХाрд▓े рдЬाрджू рдХी рддрд░рд╣ рд╣ैं?  рдХрд▓्рдкрдиा рдХीрдЬिрдП рдПрдХ рдРрд╕े рд░рд╣рд╕्рдпрдордп рджрд░рд╡ाрдЬ़े рдХी, рдЬो рдХिрд╕ी рдкुрд░ाрдиी рддांрдд्рд░िрдХ рдХिрддाрдм рд╕े рдиिрдХрд▓ा рд╣ो — рдЬो рд╣рд░ рдЪीрдЬ़ рдХो рдиिрдЧрд▓ рдЬाрддा рд╣ै, рдЙрд╕े рдЧाрдпрдм рдХрд░ рджेрддा рд╣ै। рдХोрдИ рдк्рд░рдХाрд╢ рдирд╣ीं, рдХोрдИ рд╕рдордп рдирд╣ीं, рдХोрдИ рд╡ाрдкрд╕ी рдирд╣ीं। рдХ्рдпा рдпрд╣ рдХोрдИ рддांрдд्рд░िрдХ рд╢рдХ्рддि рд╣ै? рдпा рдХोрдИ рдк्рд░ाрдЪीрди рдм्рд░рд╣्рдоांрдбीрдп рд░ाрдХ्рд╖рд╕? рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдЗрд╕े рдХрд╣рддा рд╣ै – рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓। рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рд░рд╣рд╕्рдп... рдЙрд╕рд╕े рднी рдЬ्рдпाрджा рд░рд╣рд╕्рдпрдордп рд╣ै। рдХ्рдпा рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдорд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं? рд╕्рдЯीрдлрди рд╣ॉрдХिंрдЧ рдХे рдЕрдж्рднुрдд рд╕िрдж्рдзांрдд рдХी рдХрд╣ाрдиी 1974 рдоें рдорд╣ाрди рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕्рдЯीрдлрди рд╣ॉрдХिंрдЧ рдиे рдпрд╣ рдЪौंрдХाрдиे рд╡ाрд▓ा рд╕िрдж्рдзांрдд рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдХि рдпे "рдХाрд▓े рд░ाрдХ्рд╖рд╕" (рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓) рднी рдЕрдорд░ рдирд╣ीं рд╣ैं! рд╡े рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЕрдкрдиी рдКрд░्рдЬा рдЦोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЕंрдд рдоें рдЦрдд्рдо рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдХि рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ "рдХाрд▓े" рдирд╣ीं рд╣ोрддे – рд╡े рднी рд╡िрдХिрд░рдг рдЙрдд्рд╕рд░्рдЬिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╡िрдХिрд░рдг рдХो рд╣ी рд╣рдо рдЖрдЬ рд╣ॉрдХिंрдЧ рд╡िрдХिрд░рдг (Hawking Radiation) рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рд╣рдо рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЬाрдиेंрдЧे: рд╣ॉрдХिंрдЧ рд╡िрдХिрд░рдг рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै? рдпрд╣ рдХैрд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै? рдЗрд╕рдХा рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдкрд░ рдХ्рдпा рдк्рд░рднाрд╡ рд╣ै? рдХ...