рд╕ीрдзे рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдкрд░ рдЬाрдПं

рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ूрдЪрдиा: рдЕрдм рд╣рдо hamarauniverse.com рдкрд░ рд╢िрдл्рдЯ рд╣ो рдЧрдП рд╣ैं!

ЁЯУв рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ूрдЪрдиा: рдЕрдм рд╣рдо hamarauniverse.com рдкрд░ рд╢िрдл्рдЯ рд╣ो рдЧрдП рд╣ैं! ЁЯММ   рдк्рд░िрдп рдкाрдардХों , рд╣рдоें рдпрд╣ рдмрддाрддे рд╣ुрдП рдЕрдд्рдпंрдд рд╣рд░्рд╖ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै рдХि   Hamara Universe   рдЕрдм рдПрдХ рдирдП рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдкрддे рдкрд░ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рд╣рдоाрд░ी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ   hamarauniverse.in   рдХो рдЕрдм   hamarauniverse.com   рдкрд░ рд╕्рдеाрдиांрддрд░िрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣рдоाрд░ी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ , рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рдФрд░ рдпूрдЬ़рд░ - рдл्рд░ेंрдбрд▓ी рдмрдиाрдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।   ЁЯФД рдХ्рдпों рдХिрдпा рдЧрдпा рдбोрдоेрди рдиाрдо рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ ? .com рдбोрдоेрди   рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рд╕्рдЯैंрдбрд░्рдб рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рд╣рдоें рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиाрдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░ेрдЧा। рдЗрд╕рд╕े рд╣рдоाрд░े рдкाрдардХों рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рд╡िрд╢्рд╡рд╕рдиीрдп рдЕрдиुрднрд╡ рдоिрд▓ेрдЧा। SEO рдФрд░ рдм्рд░ांрдбिंрдЧ рдХे рд▓िрд╣ाрдЬ़ рд╕े рдпрд╣ рдПрдХ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдХрджрдо рд╣ै।   ЁЯФЧ рдирдИ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдкрд░ рдХ्рдпा рдоिрд▓ेрдЧा ? рд╣рдоाрд░ी рд╕рднी рдкुрд░ाрдиी рдкोрд╕्рдЯ्рд╕ , рдЬाрдирдХाрд░ी , рдФрд░ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕ рд╕े рдЬुрдб़े рд░рд╣рд╕्рдпों рдХा рдЦрдЬाрди...

ЁЯММ рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХ्рдпा рд╣ै?

ЁЯММ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рдЕрджृрд╢्рдп рд░рд╣рд╕्рдп, рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी 

рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЬिрддрдиा рджिрдЦрддा рд╣ै, рдЙрд╕рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рд╣ै рдЬрдм рд╣рдо рд░ाрдд рдоें рдЖрдХाрд╢ рдХी рдУрд░ рджेрдЦрддे рд╣ैं, рддो рд╣рдоें рддाрд░े, рдЧ्рд░рд╣, рдиीрд╣ाрд░िрдХाрдПं рдФрд░ рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧाрдПं рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдХ्рдпा рдЖрдк рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рджिрдЦрдиे рд╡ाрд▓ा рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХेрд╡рд▓ 5% рд╣ी рд╣ै? рд╢ेрд╖ 95% рднाрдЧ рдЙрд╕ рдкрджाрд░्рде рдФрд░ рдКрд░्рдЬा рд╕े рдмрдиा рд╣ै рдЬो рд╣рдоें рджिрдЦाрдИ рдирд╣ीं рджेрддा — рдФрд░ рдЗрд╕ी рдЕрджृрд╢्рдп рд╣िрд╕्рд╕े рдХो рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ (Dark Matter) рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी (Dark Energy) рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।

рдЗрди рджो рд░рд╣рд╕्рдпрдордпी рддрдд्рд╡ों рдХो рд╕рдордЭрдиा рдХेрд╡рд▓ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХी рднी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдкрд╣ेрд▓ी рд╣ै।



рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХी рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рднूрдоिрдХा рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ुрдЖ рдЪिрдд्рд░
рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें 95% рд╣िрд╕्рд╕ा рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рд╕े рднрд░ा рд╣ै, рдЬिрди्рд╣ें рд╣рдо рджेрдЦ рдирд╣ीं рд╕рдХрддे рд▓ेрдХिрди рдЗрдирдХे рдк्рд░рднाрд╡ рдХो рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।



ЁЯФм рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдХ्рдпा рд╣ै?

рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рд╡рд╣ рдЕрджृрд╢्рдп рдкрджाрд░्рде рд╣ै рдЬो рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рдбाрд▓рддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рди рддो рдпрд╣ рдк्рд░рдХाрд╢ рдЙрдд्рд╕рд░्рдЬिрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рди рд╣ी рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдпाрдиी, рдпрд╣ рд╣рдоाрд░े рдЯेрд▓ीрд╕्рдХोрдк рд╕े рджिрдЦाрдИ рдирд╣ीं рджेрддा, рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдХे рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рдХो рд╣рдо рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।


ЁЯММ рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдХी рдЦोрдЬ рдХैрд╕े рд╣ुрдИ?

1970 рдХे рджрд╢рдХ рдоें рдЦрдЧोрд▓ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╡ेрд░ा рд░ूрдмिрди рдиे рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧाрдУं рдХे рдШूрдордиे рдХी рдЧрддि рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рдФрд░ рдкाрдпा рдХि рддाрд░े рдЬिрд╕ рдЧрддि рд╕े рдШूрдо рд░рд╣े рдеे, рд╡рд╣ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рдЬ्рдЮाрдд рдкрджाрд░्рдеों рд╕े рд╕рдордЭाрдиा рдЕрд╕ंрднрд╡ рдеा। рдЗрд╕рдХा рдорддрд▓рдм рдеा рдХि рдХुрдЫ рдРрд╕ा рд╣ै рдЬो рджिрдЦाрдИ рдирд╣ीं рджे рд░рд╣ा, рд▓ेрдХिрди рдоौрдЬूрдж рд╣ै — рдФрд░ рд╡рд╣ी рдеा рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░


ЁЯз▓ рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдХा рдк्рд░рднाрд╡

  • рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧाрдУं рдХो рдЯूрдЯрдиे рд╕े рдмрдЪाрддा рд╣ै
  • рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рд╕ंрд░рдЪрдиा рдФрд░ рд╕्рдеिрд░рддा рдмрдиाрдП рд░рдЦрддा рд╣ै
  • рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдмрд▓ рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХрд░рддा рд╣ै

рдЕрдЧрд░ рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рди рд╣ो, рддो рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧाрдПं рд╕्рдеिрд░ рдирд╣ीं рд░рд╣ рд╕рдХрддीं — рд╡े рдмिрдЦрд░ рдЬाрддीं।


 рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХ्рдпा рд╣ै?

рдЬрд╣ां рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдХो рдмрдв़ाрддा рд╣ै, рд╡рд╣ीं рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдЙрд╕рдХा рдЙрд▓्рдЯा рдХाрдо рдХрд░рддी рд╣ै — рдпрд╣ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХो рддेрдЬ рдХрд░рддी рд╣ै।

1998 рдоें рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдиे рдкाрдпा рдХि рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╡िрд╕्рддाрд░ рдЧрддि рдзीрдоी рдирд╣ीं рд╣ो рд░рд╣ी, рдмрд▓्рдХि рддेрдЬी рд╕े рдмрдв़ рд░рд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ рдЦोрдЬ рдЗрддрдиी рдЪौंрдХाрдиे рд╡ाрд▓ी рдеी рдХि рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП 2011 рдоें рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рднी рдоिрд▓ा।


ЁЯзк рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХा рдорд╣рдд्рд╡

  • рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХा рд▓рдЧрднрдЧ 68% рд╣िрд╕्рд╕ा рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рд╣ै
  • рдпрд╣ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХो рдлैрд▓рдиे рдкрд░ рдордЬрдмूрд░ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै
  • рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдпрд╣ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХो рдлाрдб़ рд╕рдХрддी рд╣ै (Big Rip Theory)


ЁЯУК рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХा рдЕрдиुрдкाрдд

рддрдд्рд╡

рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдк्рд░рддिрд╢рдд

рд╕ाрдоाрди्рдп рдкрджाрд░्рде

5%

рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░

27%

рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी

68%


ЁЯза рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдХे рд╕ंрднाрд╡िрдд рдХрдг

рд╡िрдЬ्рдЮाрдиिрдпों рдиे рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрдИ рд╕िрдж्рдзांрдд рджिрдП рд╣ैं। рдЙрдирдоें рдХुрдЫ рдк्рд░рдоुрдЦ рдХрдгों рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдХी рдЧрдИ рд╣ै:

  • WIMPs (Weakly Interacting Massive Particles)
  • Axions
  • Sterile Neutrinos

рд▓ेрдХिрди рдЕрднी рддрдХ рдХिрд╕ी рднी рдХрдг рдХा рдк्рд░рдоाрдг рдирд╣ीं рдоिрд▓ा рд╣ै।


ЁЯМа рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдХो рдХैрд╕े рдЦोрдЬрддे рд╣ैं?

рдЪूंрдХि рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рд╕ीрдзे рдирд╣ीं рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा, рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЗрд╕े рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдЦोрдЬрддे рд╣ैं:

  • Gravitational Lensing: рдЬрдм рдХोрдИ рдЕрджृрд╢्рдп рд╡рд╕्рддु рдкीрдЫे рдХे рдк्рд░рдХाрд╢ рдХो рдоोрдб़ рджेрддी рд╣ै
  • Galaxy Rotation Curves
  • Cosmic Microwave Background рдоें рдЕрдиिрдпрдоिрддрддाрдПं


 рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХो рдХैрд╕े рдоाрдкा рдЬाрддा рд╣ै?

рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХो рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХी рджрд░ рд╕े рдоाрдкा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ Supernovae Type 1A рдХी рдЪрдордХ рдФрд░ рджूрд░ी рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдХे рдпрд╣ рдЧрдгрдиा рдХрд░рддे рд╣ैं рдХि рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХिрддрдиी рддेрдЬी рд╕े рдлैрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै।


ЁЯУЦ рдХुрдЫ рдк्рд░рдоुрдЦ рде्рдпोрд░ी

1. Lambda-CDM Model

рдпрд╣ рд╕рдмрд╕े рд╕्рд╡ीрдХृрдд рдм्рд░рд╣्рдоांрдбीрдп рдоॉрдбрд▓ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рджोрдиों рдХो рд╢ाрдоिрд▓ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

2. Big Rip Theory

рдпрджि рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рд▓рдЧाрддाрд░ рддेрдЬ рд╣ोрддी рд░рд╣ी, рддो рд╡рд╣ рдЕंрдд рдоें рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдХो рдоाрдд рджेрдХрд░ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХो рддोрдб़ рд╕рдХрддी рд╣ै।

3. Modified Gravity Theory

рдХुрдЫ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░/рдПрдирд░्рдЬी рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рд╣рдоाрд░ी рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдХी рд╕рдордЭ рдЕрдзूрд░ी рд╣ै


ЁЯТб рдХ्рдпा рд╣рдо рдХрднी рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░/рдПрдирд░्рдЬी рдХो рдкрдХрдб़ рдкाрдПंрдЧे?

рдЕрдм рддрдХ рдХोрдИ рднी рдк्рд░рдпोрдЧ, рдЪाрд╣े рд╡ो CERN рдХा Large Hadron Collider рд╣ो рдпा XENON1T рдбिрдЯेрдХ्рдЯрд░, рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░/рдПрдирд░्рдЬी рдХा рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдк्рд░рдоाрдг рдирд╣ीं рджे рдкाрдпा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдк्рд░рдпाрд╕ рдЬाрд░ी рд╣ैं।

рдпрджि рд╣рдоें рдЗрди рд░рд╣рд╕्рдпों рдХी рд╕рдордЭ рдоिрд▓ рдЬाрддी рд╣ै, рддो рд╣рдо:

  • рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдФрд░ рднрд╡िрд╖्рдп рдХो рдмेрд╣рддрд░ рд╕рдордЭ рдкाрдПंрдЧे
  • рднौрддिрдХी рдХे рдиिрдпрдоों рдоें рдХ्рд░ांрддि рд▓ा рд╕рдХрддे рд╣ैं
  • рдирдИ рддрдХрдиीрдХों рдФрд░ рдКрд░्рдЬा рд╕्рд░ोрддों рдХी рдЦोрдЬ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं


ЁЯОм рд╡िрдЬ्рдЮाрди-рдХрдеा рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░

рдлिрд▓्рдоें рдЬैрд╕े "Interstellar", "Dark", рдФрд░ "Stranger Things" рдоें рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдПрдирд░्рдЬी рдХी рдХрд▓्рдкрдиाрдПं рджिрдЦाрдИрдЧрдИ рд╣ैं рд╣ाрд▓ांрдХि рдпे рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдирд╣ीं рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рд╡े рд▓ोрдЧों рдоें рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ा рдЬрдЧाрдиे рдХा рдХाрдо рдХрд░рддी рд╣ैं।


рдХ्рдпा рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рд╣рдоाрд░े рднрд╡िрд╖्рдп рдкрд░ рднी рдкрдб़ेрдЧा?

рдЕрдм рддрдХ рд╣рдордиे рдЬाрдиा рдХि рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд╡िрд╕्рддाрд░ рдоें рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддे рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рд╕рд╡ाрд▓ рдпрд╣ рднी рд╣ै рдХि рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдордп рдоें рдЗрдирдХा рдк्рд░рднाрд╡ рд╣рдоाрд░े рднрд╡िрд╖्рдп, рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рджिрд╢ा рдФрд░ рддрдХрдиीрдХी рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं рдкрд░ рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкрдб़ेрдЧा?

1. рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХा рдЕंрддिрдо рднрд╡िрд╖्рдп: рдмिрдЧ рдл्рд░ीрдЬ़ рдпा рдмिрдЧ рдХ्рд░ंрдЪ?

рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд▓рдЧाрддाрд░ рдлैрд▓рддा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдФрд░ рддेрдЬ़ рд╣ोрддा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЗрд╕ рд╕िрдж्рдзांрдд рдХो "Big Freeze" рдХрд╣рддे рд╣ैं — рдПрдХ рдРрд╕ी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдЬрд╣ाँ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдоौрдЬूрдж рд╕рднी рддाрд░рдХीрдп рдкिंрдб (рдЧैрд▓ेрдХ्‍рд╕ीрдЬ़, рддाрд░े, рдЧ्рд░рд╣) рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рдЗрддрдиे рджूрд░ рд╣ो рдЬाрдПंрдЧे рдХि рдКрд░्рдЬा рдХा рдк्рд░рд╡ाрд╣ рд░ुрдХ рдЬाрдПрдЧा рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдПрдЧी।

рд▓ेрдХिрди рдХुрдЫ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдпрджि рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдмрджрд▓ рдЧрдпा, рддो рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдЕрдкрдиे рд╣ी рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рд╕े рд╡ाрдкрд╕ рд╕िрдХुрдб़рдиे рд▓рдЧेрдЧा — рдЗрд╕े "Big Crunch" рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рдРрд╕ा рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рдЕंрдд рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╕ंрдкूрд░्рдг рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╡ाрдкрд╕ рдПрдХ рдмिंрджु рдоें рд╕рдоा рдЬाрдПрдЧा, рдЬैрд╕े рдмिрдЧ рдмैंрдЧ рд╕े рдкрд╣рд▓े рдеा।


2. рдХ्рдпा рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рд╣рдо рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдпा рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░ рд╕рдХेंрдЧे?

рдпрд╣ рдПрдХ рд░ोрдоांрдЪрдХ рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै рдХि рдпрджि рд╣рдо рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдпा рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХो рд╕рдордЭ рд▓ें рдФрд░ рдЙрд╕े рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░ рд╕рдХें, рддो рд╣рдо рдЕрдж्рднुрдд рддрдХрдиीрдХों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं:

  • рд╡ैрдХ्рдпूрдо рдЗंрдЬрди рдпा рд╡ाрд░्рдк рдб्рд░ाрдЗрд╡ рдЬैрд╕ी рддрдХрдиीрдХें рдЬो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдк्рд░рдХाрд╢ рдХी рдЧрддि рд╕े рдпाрдд्рд░ा рд╕ंрднрд╡ рдмрдиा рд╕рдХें।
  • рдлोрд░्рд╕ рдлीрд▓्рдб рдФрд░ рдЧ्рд░ेрд╡िрдЯी рд╢ीрд▓्рдб рдЬैрд╕ी рддрдХрдиीрдХों рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рднी рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдХी рдКрд░्рдЬा рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।
  • рдЯाрдЗрдо рдЯ्рд░ैрд╡рд▓ рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा,рд╣ाрд▓ाँрдХि рджूрд░ рдХी рдХौрдб़ी рд▓рдЧрддी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХे рд╕ाрде рд╕्рдкेрд╕-рдЯाрдЗрдо рдХे рдЬोрдб़-рддोрдб़ рд╕े рд╕ंрднрд╡ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।
рд╕्рдкेрд╕ рдЯाрдЗрдо рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै рдпे рдЬाрдирдиे рдХे рд▓िрдП  рдпрд╣ рд▓ेрдЦ рдкрдв़े

3. рднाрд░рдд рдФрд░ рджुрдиिрдпा рдоें рд╣ो рд░рд╣ा рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди

рднाрд░рдд рдоें рднी рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдкрд░ рдЕрдз्рдпрдпрди рдЬाрд░ी рд╣ै। IUCAA (Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics) рдЬैрд╕े рд╕ंрд╕्рдеाрди рдЗрд╕ рд░рд╣рд╕्рдп рдХो рд╕ुрд▓рдЭाрдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рднाрд░рдд рдХे рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдиे CERN рдФрд░ Fermilab рдЬैрд╕े рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓рдХрд░ рдХрдИ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╢ोрдз рдХिрдП рд╣ैं।

рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, NASA рдиे Euclid Space Telescope рдФрд░ James Webb Space Telescope рдХो рдЗрд╕ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рднेрдЬा рд╣ै рддाрдХि рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХी рднूрдоिрдХा рдХो рдмेрд╣рддрд░ рдвंрдЧ рд╕े рд╕рдордЭा рдЬा рд╕рдХे।

James Webb Space Telescope рдХो рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рд▓ेрдЦ рдкрдв़ें


ЁЯФЪ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рджिрдЦрддा рдирд╣ीं, рд▓ेрдХिрди рд╣ै рд╕рдмрдХुрдЫ

рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рд╕िрд░्рдл рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ैं — рдпे рд╣рдоाрд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा, рдЧрддि, рдФрд░ рдЕंрдд рдХा рд░рд╣рд╕्рдп рдЕрдкрдиे рднीрддрд░ рдЫुрдкाрдП рд╣ुрдП рд╣ैं। рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдФрд░ рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рднрд▓े рд╣ी рд╣рдоाрд░ी рдЖंрдЦों рд╕े рджिрдЦाрдИ рди рджें, рд▓ेрдХिрди рд╡े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд░ीрдв़ рд╣ैं। рдпे рд╣рдоें рдпрд╣ рд╕рдордЭрдиे рдкрд░ рдордЬрдмूрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं рдХि рд╣рдоाрд░ा рдЬ्рдЮाрди рдЕрднी рдЕрдзूрд░ा рд╣ै, рдФрд░ рд╕рдЪ्рдЪा рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡рд╣ी рд╣ै рдЬो рдЕрджृрд╢्рдп рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░े

рд╢ाрдпрдж рдПрдХ рджिрди рд╣рдо рдЗрд╕ рдЕрджृрд╢्рдп рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рдкрд░्рджे рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╣рдЯा рд╕рдХें — рдФрд░ рдЙрд╕ рджिрди, рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдкрд╣ेрд▓िрдпों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╕ुрд▓рдЭ рдЬाрдПрдЧी।

рдЬिрд╕ рджिрди рд╣рдо рдЗрди्рд╣ें рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕рдордЭ рд▓ेंрдЧे, рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдирдП рдпुрдЧ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╣ोрдЧी — рдЬो рдХेрд╡рд▓ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХी рдЦोрдЬ рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рд╣ोрдЧी, рдмрд▓्рдХि рд╕рдордп, рдКрд░्рдЬा рдФрд░ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХी рдЧрд╣рд░ाрдЗрдпों рддрдХ рдЬाрдПрдЧी।


 рдЕрдХ्рд╕рд░ рдкूрдЫे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рд╡ाрд▓ (FAQ)

 рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдХ्рдпा рд╣ै?

рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдПрдХ рдЕрджृрд╢्рдп рдкрджाрд░्рде рд╣ै рдЬो рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХा рд▓рдЧрднрдЧ 27% рд╣िрд╕्рд╕ा рдмрдиाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧाрдУं рдХो рдмाँрдзे рд░рдЦрддा рд╣ै।

 рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХ्рдпा рд╣ै?

рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдПрдХ рд░рд╣рд╕्рдпрдордп рдКрд░्рдЬा рд╣ै рдЬो рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХो рддेрдЬ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХा рд▓рдЧрднрдЧ 68% рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै।

 рдХ्рдпा рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै?

рдирд╣ीं, рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдХो рд╣рдо рд╕ीрдзे рдирд╣ीं рджेрдЦ рд╕рдХрддे рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рди рддो рдк्рд░рдХाрд╢ рдЙрдд्рд╕рд░्рдЬिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рди рд╣ी рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдк्рд░рднाрд╡ों рд╕े рдкрд╣рдЪाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।

 рдХ्рдпा рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рд╕े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХा рдЕंрдд рд╣ोрдЧा?

рдХुрдЫ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि рдбाрд░्рдХ рдПрдирд░्рдЬी рдХे рдХाрд░рдг рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдПрдХ рджिрди рдЗрддрдиा рдлैрд▓ рдЬाрдПрдЧा рдХि рд╕рднी рдЧैрд▓ेрдХ्рд╕िрдпाँ рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣ो рдЬाрдПंрдЧी — рдЬिрд╕े "Big Freeze" рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।

 рдХ्рдпा рдбाрд░्рдХ рдоैрдЯрд░ рдпा рдПрдирд░्рдЬी рд╕े рддрдХрдиीрдХ рдмрдиाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै?

рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдирд╣ीं, рд▓ेрдХिрди рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдпрджि рдЗрдирдХी рдк्рд░рдХृрддि рд╕рдордЭी рдЧрдИ рддो рдирдИ рдКрд░्рдЬा рддрдХрдиीрдХों, рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрдд्рд░ा рдФрд░ рдпрд╣ां рддрдХ рдХि рд╕рдордп рдпाрдд्рд░ा рдоें рднी рдпोрдЧрджाрди рд╕ंрднрд╡ рд╣ै।


Internal Links

ЁЯФЧ рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдХ्рдпा рд╣ै?

ЁЯФЧ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХैрд╕े рдмрдиा?

ЁЯФЧ рд╡्рд╣ाрдЗрдЯ рд╣ोрд▓ рдХ्рдпा рд╣ै?

ЁЯФЧ рд╕рдордп рдпाрдд्рд░ा: рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдпा рдХрд▓्рдкрдиा? 


External Links (Trustworthy Resources)

рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ

рдЗрд╕ рдм्рд▓ॉрдЧ рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдкोрд╕्рдЯ

рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдлिрдЬिрдХ्рд╕ рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд░рд╣рд╕्рдп – Quantum Physics in Hindi

ЁЯММ рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдлिрдЬिрдХ्рд╕ рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб – рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд░рд╣рд╕्рдп ЁЯзк рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдлिрдЬिрдХ्рд╕ (Quantum Physics):   рдЬिрд╕े рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдпांрдд्рд░िрдХी ( Quantum Mechanics ) рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै, 20рд╡ीं рд╕рджी рдХी рд╕рдмрд╕े рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЕрд╡рдзाрд░рдгाрдУं рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдпрд╣ рд╕िрдж्рдзांрдд рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд╕рдмрд╕े рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдХрдг – рдЬैрд╕े рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрди, рдк्рд░ोрдЯॉрди, рди्рдпूрдЯ्рд░ॉрди рдФрд░ рдлोрдЯॉрди – рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдкрд░ंрдкрд░ाрдЧрдд рднौрддिрдХी рдХे рдиिрдпрдоों рд╕े рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЕрд▓рдЧ рдФрд░ рдЕрдЬीрдм рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдХ्рд╡ांрдЯрдо рд╕िрдж्рдзांрддों рд╕े рдЬुрдб़ा рдм्рд░рд╣्рдоांрдбीрдп рдЪिрдд्рд░рдг – рдЬрд╣ां рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдКрд░्рдЬा рдФрд░ рд░рд╣рд╕्рдп рдоिрд▓рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рд╣рдо рдЬाрдиेंрдЧे рдХि рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдлिрдЬिрдХ्рд╕ рдХ्рдпा рд╣ै, рдЗрд╕рдХे рдоूрд▓ рд╕िрдж्рдзांрдд рдХ्рдпा рд╣ैं, рдФрд░ рдпрд╣ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рдЧूрдв़ рдк्рд░рдХृрддि рдХो рдХैрд╕े рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рд╕ाрде рд╣ी рд╣рдо рджेрдЦेंрдЧे рдХि рдХैрд╕े рдпрд╣ рд╕िрдж्рдзांрдд рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों, рджाрд░्рд╢рдиिрдХों рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╡िрдЪाрд░рдХों рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। ЁЯМа рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдлिрдЬिрдХ्рд╕ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд: рдХ्рд▓ाрд╕िрдХрд▓ рднौрддिрдХी (Classical Physics) , рдЬिрд╕े рди्рдпूрдЯрдиिрдпрди рднौрддिрдХी рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдмрдб़ी рд╡рд╕्рддुрдУं рдФрд░ рдЙрдирдХे рдЧрддि рдиिрдпрдоों рдХो рд╕рдордЭाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдеी। рд▓ेрдХिрди рдЬрдм рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдиे рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдХрдгों рдкрд░ рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиा рд╢ुрд░ू рдХिрдпा, рддрдм рдЙрди्рд╣े...

рд╣рдоाрд░ी рдкृрде्рд╡ी рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдХिрддрдиी рдЫोрдЯी рд╣ै? – рд╕ाрдЗрдЬ рдХी рддुрд▓рдиा

рд╣рдоाрд░ी рдкृрде्рд╡ी рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдХिрддрдиी рдЫोрдЯी рд╣ै? – рд╕ाрдЗрдЬ рдХी рддुрд▓рдиा   ЁЯМН   ЁЯФн рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा: рд╣рдо рдХрд╣ाँ рдЦрдб़े рд╣ैं? рдХрднी рдЖрдкрдиे рдЖрдХाрд╢ рдХी рдУрд░ рджेрдЦा рд╣ै рдФрд░ рд╕ोрдЪा рд╣ै – "рд╣рдоाрд░ी рдкृрде्рд╡ी рдЗрд╕ рд╡िрд╢ाрд▓ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдХिрддрдиी рдмрдб़ी рдпा рдХिрддрдиी рдЫोрдЯी рд╣ोрдЧी?" рдпрд╣ी рд╕рд╡ाрд▓ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдФрд░ рдЦрдЧोрд▓рд╡िрджों рдХो рд╕рджिрдпों рд╕े рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рд╣рдо рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдоें рдкृрде्рд╡ी рдХी рд╕ाрдЗрдЬ рдХी рддुрд▓рдиा (Size Comparison) рдХрд░ेंрдЧे – рдЪंрдж्рд░рдоा, рд╕ूрд░्рдп, рдЧ्рд░рд╣ों, рддाрд░े, рдЧैрд▓ेрдХ्рд╕ी рдФрд░ рдкूрд░े рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рд╕े। рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдкृрде्рд╡ी рдХी рд╕्рдеिрддि – рдПрдХ рджृрд╢्рдп рддुрд▓рдиा рдЬो рджिрдЦाрддी рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░ी рдкृрде्рд╡ी рдХिрддрдиी рдЫोрдЯी рд╣ै। ЁЯМР 1. рдкृрде्рд╡ी рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЖрдХाрд░ рдкृрде्рд╡ी рдХा рд╡्рдпाрд╕ : рд▓рдЧрднрдЧ 12,742 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдкृрде्рд╡ी рдХी рд╕рддрд╣ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ : рд▓рдЧрднрдЧ 510 рдоिрд▓िрдпрди рд╡рд░्рдЧ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди (Mass) : рд▓рдЧрднрдЧ 5.97 × 10² ⁴ рдХिрд▓ोрдЧ्рд░ाрдо рдпрд╣ рдПрдХ рдЗंрд╕ाрди рдХे рдирдЬрд░िрдП рд╕े рд╡िрд╢ाрд▓ рд▓рдЧрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдм्рд░рд╣्рдоांрдбीрдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ "рдзूрд▓ рдХा рдХрдг" рд╣ै। ЁЯМС 2. рдЪंрдж्рд░рдоा рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдкृрде्рд╡ी рдЪंрдж्рд░рдоा рдХा рд╡्рдпाрд╕: рд▓рдЧрднрдЧ 3,474 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдкृрде्рд╡ी рдЪंрдж्рд░рдоा рд╕े рд▓рдЧрднрдЧ 4 рдЧुрдиा рдмрдб़ी рд╣ै рдЪंрдж्рд░рдоा рдкрд░ рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рднी ...

2035 рддрдХ рдЗंрд╕ाрди рдоंрдЧрд▓ рдкрд░? | 'The Martian' рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рд╕े рд╣рдХीрдХрдд рддрдХ рдХी рддैрдпाрд░ी!

рдХ्рдпा рдЗंрд╕ाрди 2035 рддрдХ рдоंрдЧрд▓ рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдкрд╣ुंрдЪ рдкाрдПंрдЧे?  The Martian Bet – рд╕рдкрдиा рдпा рд╕рдЪ? (Will Humans Land on Mars by 2035?) ЁЯФ┤ рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा (Introduction) “ 2035 рддрдХ рдЗंрд╕ाрди рдоंрдЧрд▓ рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдХрджрдо рд░рдЦेंрдЧे। ” — рдпे рднрд╡िрд╖्рдпрд╡ाрдгी рдЕрдм рд╕िрд░्рдл рд╕ाрдЗंрд╕-рдлिрдХ्рд╢рди рдлिрд▓्рдоों рдХी рдмाрдд рдирд╣ीं рд░рд╣ी। 2015 рдоें рд░िрд▓ीрдЬ़ рд╣ुрдИ рд╣ॉрд▓ीрд╡ुрдб рдлिрд▓्рдо The Martian рдиे рдЗрд╕ рд╕ोрдЪ рдХो рдФрд░ рдЧрд╣рд░ाрдИ рджी। рдлिрд▓्рдо рдоें, NASA рдХा рдПрдХ рдоिрд╢рди 2035 рдоें рдоंрдЧрд▓ рдкрд░ рднेрдЬा рдЬाрддा рд╣ै, рдФрд░ рдПрдХ рдПрд╕्рдЯ्рд░ोрдиॉрдЯ рдХे рдлंрд╕рдиे рдХी рдХрд╣ाрдиी рджिрдЦाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рддрдм рдпे рдПрдХ рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рд╕ोрдЪ рдеी। рд▓ेрдХिрди рдЕрдм 2025 рдЪрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै, рдФрд░ рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рд╕िрд░्рдл 10 рд╕ाрд▓ рдмрдЪे рд╣ैं । рд╕рд╡ाрд▓ рдпे рд╣ै: рдХ्рдпा рд╣рдо рд╡ाрдХрдИ рдЕрдЧрд▓े рджрд╢рдХ рдоें рдоंрдЧрд▓ рддрдХ рдЗंрд╕ाрди рднेрдЬ рдкाрдПंрдЧे? 2035 рддрдХ рдоंрдЧрд▓ рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдЗंрд╕ाрди рднेрдЬрдиे рдХी рддैрдпाрд░ी — рдХ्рдпा рд╡िрдЬ्рдЮाрди 'The Martian' рдлिрд▓्рдо рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдХो рд╕ाрдХाрд░ рдХрд░ рдкाрдПрдЧा? рдЖрдЬ рджुрдиिрдпा рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рд╕्рдкेрд╕ рдПрдЬेंрд╕िрдпाँ рдФрд░ рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдХंрдкрдиिрдпाँ рдЗрд╕ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдкрд░ рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं — NASA, SpaceX, рдЪीрди рдХी CNSA, рдпूрд░ोрдкीрдп рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдПрдЬेंрд╕ी (ESA), рдФрд░ рдХрдИ рдЕрди्рдп। рд▓ेрдХिрди рддрдХрдиीрдХी рдмाрдзाрдПँ, рд╡िрдд्рддीрдп рдЪुрдиौрддिрдпाँ, рдФрд░ рдоाрдирд╡ीрдп рдЬोрдЦिрдо рдЗрд╕ рд╕рдкрдиे рдХो рдХрдаिрди рдмрдиा рд░рд╣े рд╣ैं। рддो рдЖрдЗрдП рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рд╕рдордЭрддे рд╣ैं рдХि рдЗंрд╕ाрди рдХा рдоंрдЧрд▓ рддрдХ рдкрд╣ु...

рдЬेрдо्рд╕ рд╡ेрдм рдЯेрд▓ीрд╕्рдХोрдк рдХ्рдпा рд╣ै? рдХिрддрдиी рджूрд░ी рддрдХ рджेрдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै? /James Webb Space Telescope

ЁЯУ╖   рдЬेрдо्рд╕ рд╡ेрдм рдЯेрд▓ीрд╕्рдХोрдк рдХ्рдпा рд╣ै ? рдХिрддрдиी рджूрд░ी рддрдХ рджेрдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै ? рдФрд░ рдЗрд╕рдиे рдХ्рдпा рдЦोрдЬा рд╣ै ?      James Webb Space Telescope  (JWST), NASA рдХा рдЕрдм рддрдХ рдХा рд╕рдмрд╕े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдЯेрд▓ीрд╕्рдХोрдк рд╣ै। рдЗрд╕े 25 рджिрд╕ंрдмрд░ 2021 рдХो рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рдФрд░ рдпрд╣ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╕рдмрд╕े рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд░ोрд╢рдиी рдХो рджेрдЦрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ै। ЁЯСЙ   NASA  рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ , рдпрд╣ рдЯेрд▓ीрд╕्рдХोрдк 13.6 рдЕрд░рдм рдк्рд░рдХाрд╢рд╡рд░्рд╖ рджूрд░ рдХी рд░ोрд╢рдиी рддрдХ рджेрдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै — рдпाрдиी рд▓рдЧрднрдЧ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХे рд╕рдордп рддрдХ। рдпрд╣ рдЪिрдд्рд░ James Webb Telescope рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдЖрдзाрд░िрдд рдк्рд░рд╕्рддुрддि рд╣ै, рдЬो рдЗрд╕े рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ुрдП рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै। Image Credit: NASA рдЗрд╕े  NASA, ESA (European Space Agency)  рдФрд░  CSA (Canadian Space Agency)  рдиे рдоिрд▓рдХрд░ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХी рдЧрд╣рд░ाрдЗрдпों рдоें рдЭांрдХрдиा, рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиा, рдЖрдХाрд╢рдЧंрдЧाрдУं рдФрд░ рддाрд░ों рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдП рдЕрдиुрдХूрд▓ рдЧ्рд░рд╣ों рдХी рдЦोрдЬ рдХрд░рдиा рд╣ै। ЁЯЫ░ ️ рдЬेрдо्рд╕ рд╡ेрдм рдЯेрд▓ीрд╕्рдХोрдк рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ : рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╡िрд╡рд░рдг рдиाрдо ...

рд╣ॉрдХिंрдЧ рд╡िрдХिрд░рдг рдХा рд╡िрдЬ्рдЮाрди। рдХ्рдпा рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рддांрдд्рд░िрдХ рд╢рдХ्рддि рд╣ैं? рдЬाрдиिрдП

ЁЯММ   рд╣ॉрдХिंрдЧ рд╡िрдХिрд░рдг рдХा рд░рд╣рд╕्рдп ।   рдХ्рдпा рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдХाрд▓े рдЬाрджू рдХी рддрд░рд╣ рд╣ैं?  рдХрд▓्рдкрдиा рдХीрдЬिрдП рдПрдХ рдРрд╕े рд░рд╣рд╕्рдпрдордп рджрд░рд╡ाрдЬ़े рдХी, рдЬो рдХिрд╕ी рдкुрд░ाрдиी рддांрдд्рд░िрдХ рдХिрддाрдм рд╕े рдиिрдХрд▓ा рд╣ो — рдЬो рд╣рд░ рдЪीрдЬ़ рдХो рдиिрдЧрд▓ рдЬाрддा рд╣ै, рдЙрд╕े рдЧाрдпрдм рдХрд░ рджेрддा рд╣ै। рдХोрдИ рдк्рд░рдХाрд╢ рдирд╣ीं, рдХोрдИ рд╕рдордп рдирд╣ीं, рдХोрдИ рд╡ाрдкрд╕ी рдирд╣ीं। рдХ्рдпा рдпрд╣ рдХोрдИ рддांрдд्рд░िрдХ рд╢рдХ्рддि рд╣ै? рдпा рдХोрдИ рдк्рд░ाрдЪीрди рдм्рд░рд╣्рдоांрдбीрдп рд░ाрдХ्рд╖рд╕? рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдЗрд╕े рдХрд╣рддा рд╣ै – рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓। рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рд░рд╣рд╕्рдп... рдЙрд╕рд╕े рднी рдЬ्рдпाрджा рд░рд╣рд╕्рдпрдордп рд╣ै। рдХ्рдпा рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдорд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं? рд╕्рдЯीрдлрди рд╣ॉрдХिंрдЧ рдХे рдЕрдж्рднुрдд рд╕िрдж्рдзांрдд рдХी рдХрд╣ाрдиी 1974 рдоें рдорд╣ाрди рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕्рдЯीрдлрди рд╣ॉрдХिंрдЧ рдиे рдпрд╣ рдЪौंрдХाрдиे рд╡ाрд▓ा рд╕िрдж्рдзांрдд рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдХि рдпे "рдХाрд▓े рд░ाрдХ्рд╖рд╕" (рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓) рднी рдЕрдорд░ рдирд╣ीं рд╣ैं! рд╡े рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЕрдкрдиी рдКрд░्рдЬा рдЦोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЕंрдд рдоें рдЦрдд्рдо рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдХि рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ "рдХाрд▓े" рдирд╣ीं рд╣ोрддे – рд╡े рднी рд╡िрдХिрд░рдг рдЙрдд्рд╕рд░्рдЬिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╡िрдХिрд░рдг рдХो рд╣ी рд╣рдо рдЖрдЬ рд╣ॉрдХिंрдЧ рд╡िрдХिрд░рдг (Hawking Radiation) рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рд╣рдо рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЬाрдиेंрдЧे: рд╣ॉрдХिंрдЧ рд╡िрдХिрд░рдг рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै? рдпрд╣ рдХैрд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै? рдЗрд╕рдХा рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдкрд░ рдХ्рдпा рдк्рд░рднाрд╡ рд╣ै? рдХ...